اگر بخواهیم از چند شاعر نوپرداز معاصر که شعرشان علاوه بر اینکه قبول اهلِ فن را به دست آورده، به اقبال عمومی نیز دست یافته نام ببریم، بدون شک یکی از نام‌هایی که زودتر به ذهن می‌آید احمد شاملو است. شاملو یکی از محبوب‌ترین شاعران ایرانی معاصر و از شاعران نوپردازی‌ست که شعرشان اقبال عام یافته و در حافظۀ جمعی ثبت شده است و این خود دستاورد کمی برای یک شاعر معاصر نیست. با مجله بنوبوک همراه باشید.
بخشی از این اقبال عمومی را می‌توان ناشی از خصلت اجتماعی شعر شاملو دانست و نیز در توانایی او در پیوند زدن احساسات و عواطف شخصی و فردی به احساسات عمومی و عواطف و مسائل انسانی در معنای عام و فراگیر آن. شعر شاملو حتی در هنگام بیان شخصی‌ترین عواطف، جنبه‌ای عمومی و اجتماعی پیدا می‌کند و در آن، امر فردی به امر عام و اجتماعی گره می‌خورد.
عشق و انسان و مسائل اجتماعی و مبارزه با ظلم و تبعیض از دغدغه‌های همیشگی شاملوست. او حماسه‌سرای انسان و شأن انسانی و نیز شاعری‌ست که تغزل و حماسه را به هم پیوند می‌زند.
انسانِ شعر شاملو جلوه‌ای سخت حماسی دارد و زبان و زیبایی‌شناسی شعرش نیز با این جلوه حماسیِ انسان در پیوند است. نگاه کنید به طنینی که واژگان در شعر او – حتا تغزلی‌ترین اشعارش – پدید می‌آورند. او شاعری‌ست که حتا شکست را حماسی بیان می‌کند.
انسان شعر شاملو نه انسانی انتزاعی و بدون پیوند با اجتماع، که انسانی‌ست که در زمینه‌ای اجتماعی – سیاسی و درگیر با محیط ملموس پیرامون خود درک و توصیف می‌شود. این انسان، در بسیاری از موارد، از موضعی فراتر و برتر به محیط خود می‌نگرد و همواره، حتا وقتی از شکست می‌گوید، گویی فاتحانه سخن می‌گوید. کاربرد ماهرانه و هنرمندانۀ زبان و آهنگ زبان یکی از عوامل گیرایی شعر شاملوست.
از طرفی شعر شاملو گستره‌ای دارد که با حال‌‌وهواهای گوناگون آدمی جور است. او شعر عاشقانه را نیز همان‌قدر ماهرانه می‌سراید که شعر حماسی و اجتماعی – سیاسی را و همان‌قدر به ژرفای عشق می‌رود که عمق جامعه را می‌کاود و نیز در اشعار فلسفی‌ترش به شک و یقین و مسائلی چون سالخوردگی و مرگ می‌پردازد.
همان‌قدر که وقتی به شعر اجتماعی – سیاسی فکر می‌کنیم شاملو را زودتر از بسیاری از شاعران معاصر دیگر به یاد می‌آوریم، وقتی هم که به شعر عاشقانه فکر می‌کنیم یکی از اولین شاعران ایرانی معاصر که به یاد می‌آوریم شاملو است و عاشقانه‌های نابی که سروده است. او همچنین چند شعر ماندگار برای کودکان و به زبان عامیانه سروده است.
شاملو همچنین از نسل شاعران و نویسندگانی‌ست که نه فقط با شعر، که با تمام توان خود در عرصۀ فرهنگ حضور داشتند؛ از نسل شاعران و نویسندگان و هنرمندان همه‌فن‌حریف که هم در حوزه‌های گوناگون فرهنگ کار کرده‌اند و هم به‌عنوان روشنفکرانی معترض و منتقد، حضوری پُررنگ در جامعه داشته‌اند.
کافی‌ست گذشته از کار شاعری، به فعالیت‌های دیگر شاملو نگاه کنیم تا در تمام عرصه‌ها حاضرش بیابیم؛ از ژورنالیسم ادبی و سردبیری مجله‌های «کتاب هفته» و «کتاب جمعه» و همکاری با مجلۀ «خوشه» گرفته تا ترجمه و نقدنویسی و قصه‌نویسی و فعالیت در «کانون نویسندگان ایران» و تألیف «کتاب کوچه» و طنزنویسی و حتا فیلمنامه‌نویسی که این کارِ آخر البته بیشتر به‌دلیل گذران زندگی و به‌قول خود شاملو «غم نان» بود نه چیز دیگر.
در ادامه نگاهی کرده‌ایم به زندگی و بعضی آثار او:
تولد، کودکی و نوجوانی
احمد شاملو در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در خانۀ شماره ۱۳۴ خیابان صفی‌علیشاه تهران متولد
شد، هرچند گویا محل تولدش در شناسنامه، به این دلیل که خانواده‌اش کمی بعد از تولد او برای مدتی کوتاه به رشت رفته و شناسنامه‌اش را آنجا گرفته‌اند، رشت ثبت شده است.
پدرش اصالتاً اهل روستای شاملو در نزدیکی تبریز بود و از اسماعیل میرزای صفوی نَسَب می‌بُرد و مادرش از مهاجران قفقازی که بعد از انقلاب اکتبر 1917 روسیه، به‌اجبار با خانواده‌اش به ایران آمده بود.
دوران کودکی شاملو، به‌خاطر شغل پدر که نظامی بود و افسر ارتش رضا شاه و مدام از شهری به شهری دیگر اعزام می‌شد، در شهرهایی چون رشت و سمیرم و اصفهان و آباده و شیراز سپری شد.
دوران دبستان را در شهرهای خاش، زاهدان، مشهد و بیرجند و دوران دبیرستان را در بیرجند، مشهد، گرگان و تهران گذراند.
در تهران، چندی در دبیرستان «ایرانشهر» و چندی هم در دبیرستان «فیروز بهرام» درس خواند و چون دوست داشت زبان آلمانی یاد بگیرد در مقطع اول هنرستان صنعتی ایران و آلمان اسم نوشت.
دو ساعت مقابل جوخۀ آتش
در اوایل دهه ۲۰ خورشیدی پدرشاملو به گرگان و ترکمن‌صحرا اعزام شد. مأموریتش این بود که به ژاندارمریِ متلاشیِ آن نواحی نظم و نَسَقی بدهد.
در گیرودارِ جنگ جهانی دوم که احساسات آلمان‌دوستی میان ایرانیان رواج داشت شاملوی نوجوان نیز از این احساسات بَری نماند. در زمان اشغال ایران توسط متفقین، شاملو در شمال ایران وارد فعالیت‌های سیاسی علیه نیروهای متفقین شد. به همین جُرم در تهران دستگیر و ابتدا در بازداشتگاه سیاسی شهربانی زندانی و سپس به زندان شوروی در رشت انتقال داده شد.
از زندان که آزاد شد همراه خانواده به ارومیه رفت. تحصیل در مقطع چهارم دبیرستان را در ارومیه آغاز کرد.
در ارومیه بار دیگر و این‌بار همراه پدرش و توسط فرقۀ دموکرات آذربایجان که در آذربایجان قدرت را به دست گرفته بود دستگیر شد و این مرتبه تا پای مرگ هم رفت. می‌خواستند تیربارانش کنند و دو ساعت هم جلو جوخۀ آتش ایستاد تا درباره سرنوشتش از مقامات بالاتر کسب تکلیف کنند. از بخت‌یاری‌اش از مرگ جان به‌در برد و آزاد شد. بعد از آزادی به تهران رفت و درس و مدرسه را برای همیشه رها کرد و به کار در یک کتابفروشی پرداخت.
آغاز شاعری با آهنگ‌های فراموش‌شده
ورود شاملو به عالَم شاعری، برخلاف آنچه بعدها به آن معروف شد، نه با شعر نیمایی و شعر سپید بلکه با اشعاری در قالب کلاسیک بود. او در سال 1326 اولین دفتر شعرش را، با عنوان «آهنگ‌های فراموش‌شده»، منتشر کرد که البته چنانکه پیش‌تر اشاره شد خود بعدها آن را قبول نداشت و حاضر به تجدید چاپ آن نبود.
شاملو در همان مقدمۀ «آهنگ‌های فراموش‌شده» به نفی این دفتر شعر می‌پردازد و آن را مردود و لایق سوزاندن می‌داند.
آشنایی با نیما و فریدون رهنما و انتشار قطع‌نامه
آشنایی شاملو با نیما یوشیج، بنیانگذار و پدر شعر نو فارسی، یک سال پیش از انتشار «آهنگ‌های فراموش‌شده» اتفاق می‌افتد و این آشنایی شاملو را به مسیری یکسره متفاوت با راهی که او در شعرهای گردآمده در کتاب «آهنگ‌های فراموش‌شده» آغاز کرده است می‌کشانَد و مقدمه‌ای می‌شود برای ورود شاملو به عالَمِ شعر مدرن.
شاملو در سال 1325 از طریق نقاشی رسام ارژنگی از نیما، که همراه شعر «ناقوس» او در مجلۀ «پولاد» چاپ شده بوده است، با نیما و شعر او آشنا می‌شود. نشانی نیما را پیدا می‌کند و به درِ خانه‌اش می‌رود، خود را معرفی می‌کند و می‌گوید که آمده نزد او شاگردی کند. نشست‌وبرخاست آنها مکرر می‌شود و به صمیمیت و رفت‌وآمد خانوادگی می‌انجامد. دوستی با نیما تا چند سال ادامه پیدا می‌کند و نیما وقتی نسخه‌ای از کتاب «افسانه» خود را به شاملو هدیه می‌دهد این هدیه را با یادداشتی ستایش‌آمیز خطاب به شاملو همراه می‌کند و در این یادداشت، شاملو را «واردترین کس» به روحیه و کارِ خود وصف می‌کند.
اما انتشار دفتر شعر «قطع‌نامه» توسط شاملو نقطۀ پایانی بر رابطۀ صمیمانۀ او با نیماست. شاملو در این دفتر شعر، که فریدون رهنما بر آن مقدمه‌ای می‌نویسد، با زدودن شعر از وزن و موسیقیِ بیرونی، از نیما و شعر نیمایی گذر می‌کند و این فرارَوی از شیوه استاد، نیما را خوش نمی‌آید و روابطش با شاملو سرد می‌شود.
دفتر شعر «قطع‌نامه» محصول آشنایی شاملو با فریدون رهنما بود. این آشنایی، زندگی شعری شاملو را دگرگون کرد و باب آشنایی او را با شعر جدید دنیا گشود و چشم او را به گستره‌ای تازه از فضای شعری گشود و این‌گونه بر جریان شعر مدرن فارسی نیز تأثیری بی‌چون‌وچرا گذاشت.
کتاب «قطع‌نامه» دفتر شعری‌ست با شعرهایی که اعتراضی و سیاسی – اجتماعی‌اند.
در اینجا چهار زندان است
کودتای 28 مرداد 1332 پای شاملو را بار دیگر به زندان باز کرد و باعث شد که بعضی آثار او هم نابود شود. از جملۀ این آثار دفتر شعر «آهن‌ها و احساس» بود که پلیس آن را در چاپخانه سوزاند.
همچنین مأموران به خانه‌اش ریختند و در جریان این حمله ترجمه‌هایش از «طلا در لجن» زیگموند موریس و قسمت زیادی از کتاب «پسران مردی که قلبش از سنگ بود» مور یوکایی و نیز چند قصۀ کوتاه که خودش نوشته بود و کتابها و یادداشت‌های «کتاب کوچه» از بین رفتند.
با دستگیری مرتضی کیوان، روزنامه‌نگار و دوست نزدیک شاملو که بعد از دستگیری به همراه نُه نفر از افسران سازمان نظامی حزب توده اعدام شد، پلیس نوشته‌هایی از شاملو را که فقط یک نسخه ازشان داشت، از جمله «مرگ زنجره» و «سه مرد از بندر بی‌آفتاب»، را ضبط کرد و شاملو دیگر به این نوشته‌هایش دسترسی پیدا نکرد.
خود شاملو ابتدا از چنگ پلیس گریخت اما چند روز بعد در چاپخانۀ روزنامۀ «اطلاعات» دستگیر و در زندان موقت شهربانی و سپس زندان قصر زندانی شد. در زندان، علاوه بر سرودن شعر، به بررسی «شاهنامه» و نوشتن پیش‌نویس دستور زبان فارسی هم مشغول شد و قصۀ بلندی هم در حال‌وهوای قصه‌های «امیر ارسالان نامدار» و «ملک بهمن» نوشت که این قصه هم حین انتقال از زندان موقت شهربانی به زندان قصر از بین رفت.
دوران زندان یک سال به درازا کشید و آن‌گاه شاملو در زمستان 1333 آزاد شد.
هوای تازه
انتشار دفتر شعر «هوای تازه» در سال ۱۳۳۶ اعلام حضور قدرتمندانۀ شاملو در میدان شعر ایرانی معاصر است.
شاملو در کتاب «هوای تازه» تعدادی از بهترین تجربه‌های شعری خود را در قالب شعر نیمایی و سپید ارائه می‌دهد و همچنین در همین کتاب، شعرهای «بارون» و «پریا» را منتشر می‌کند که هردو از کودکانه‌های ماندگارند و نشانه‌ای از احاطۀ شاملو بر فرهنگ عامه و زبان و ترانه‌های عامیانه.
کتاب «هوای تازه» نقطۀ عطف مهمی در کارنامۀ شعری احمد شاملو است.
آیدا در آینه
۱۴ فروردین ۱۳۴۱ نقطۀ عطف دیگری برای شاملو و این‌بار در زندگی شخصی او رقم می‌خورد که البته بر شعرش هم تأثیری ژرف می‌گذارد. در این تاریخ، شاعر «هوای تازه» با آیدا سرکیسیان (ریتا آتانث سرکیسیان) آشنا می‌شود و این آشنایی زندگی او را دگرگون می‌کند و در واقع شاملو را پس از طی یک دوره بحرانی به زندگی بازمی‌گردانَد و همچنین تعدادی از بهترین عاشقانه‌های معاصر را به ادبیات ایران هدیه می‌دهد.
این دوره، دوره اوج خلاقیت شاعرانۀ شاملو است. محصول آشنایی او و آیدا و عشقی که میان آنها درمی‌گیرد و به ازدواج و یک عمر زندگی مشترک می‌انجامد، شعرهایی است که در دو کتاب «آیدا در آینه» و «آیدا: درخت و خنجر و خاطره» چاپ می‌شوند. در این دو کتاب، تعدادی از بهترین عاشقانه‌های شاملو و بهترین عاشقانه‌های ایرانی گِرد آمده‌اند.
آیدا و شاملو در فروردین ۱۳۴۳ ازدواج می‌کنند. دفتر شعر «آیدا در آینه» نیز در همین سال منتشر می‌شود و سال بعد از آن، دفتر شعر «آیدا: درخت و خنجر و خاطره».
وطن کجاست
کتاب‌های «باغ آینه» و «لحظه‌ها و همیشه» که ماحصل شعرهایی‌اند که شاملو بعد از شعرهای «هوای تازه» و پیش از شعرهای «آیدا در آینه» سروده است و نیز کتاب‌های «دشنه در دیس»، «ققنوس در باران»، «ابراهیم در آتش»، «شکفتن در مه» و «مرثیه‌های خاک» که همگی بعد از «آیدا: درخت و خنجر و خاطره» به چاپ می‌رسند ماحصل فعالیت شاعرانۀ شاملو در سالهای پیش از انقلاب‌اند.
در این دوره البته شاملو کارهای دیگری هم انجام می‌دهد که از آن جمله‌اند انتشار روایت جنجالی‌اش از اشعار حافظ، تولید برنامه‌ای برای کودکان در تلویزیون به نام «قصه‌های مادربزرگ»، اجرای صوتی اشعار شاعران کلاسیک ایرانی نظیر حافظ و خیام و مولوی، اجرای صوتی اشعار نیما، اجرای صوتی ترجمه‌هایش از اشعار فدریکو گارسیا لورکا و لنگستون هیوز، اجرای صوتی اشعار خود، اجرای برنامه‌هایی برای کودکان در رادیو، ترجمۀ حماسۀ «گیل گمش»، ترجمۀ «دماغ» از ریونوسوکه اکتاگاوا، کارگردانی فیلم‌هایی فولکلوریک برای تلویزیون، سردبیری مجلۀ «کتاب هفته» و همکاری و نقش‌آفرینی مؤثر در برگزاری شب‌های شعر خوشه که یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی تاریخ معاصر ایران است و در آن طیف گسترده و متنوعی از شاعران ایرانی معاصر شعرخوانی می‌کنند و علاوه بر شعرخوانی و سخنرانی، نمایش «چشم‌به‌راه گودو» به‌کارگردانی داوود رشیدی و نمایشگاهی از نقاشی‌های منصوره حسینی و کاریکاتورهای اردشیر محصص نیز در همین شب‌ها برگزار می‌شود.
در سال 1355 شاملو، که پیش از آن نیز چند سفر خارجی برای درمان و همچنین شرکت در نشست‌ها و برنامه‌هایی ادبی داشته است، به ایتالیا و سپس امریکا می‌رود. دلیل این سفر او نارضایتی از اوضاع سیاسی ایران و اعتراضش به سیاست‌های رژیم پهلوی است. این اعتراض و نارضایتی، شاملو را در سال 1357 به بریتانیا می‌کشاندَ، به این امید که بتواند در آنجا به فعالیتی مؤثر علیه حکومت پهلوی بپردازد. با همین هدف است که در انگلیس سردبیری هفته‌نامه‌ای به نام «ایرانشهر» را به‌عهده می‌گیرد اما بعد از انتشار چهارده شماره از این هفته‌نامه از سردبیری آن استعفا می‌کند چون به سیاست‌های دوگانۀ مدیران آن در مورد مبارزه با حکومت پهلوی و مسائل مربوط به ایران معترض است.
شاملو سه هفته بعد از پیروزی انقلاب و سقوط حکومت پهلوی به ایران برمی‌گردد و به‌عنوان یکی از اعضای هیأت دبیران «کانون نویسندگان ایران» انتخاب می‌شود. در سال 1358 هفته‌نامۀ «کتاب جمعه» به‌سردبیری او منتشر می‌شود و انتشار آن تا اوایل سال 1359 ادامه می‌یابد.
حدیث بیقراری ماهان
بعد از انقلاب از شاملو چهار دفتر شعر به نامهای «ترانه‌های کوچک غربت»، «مدایح بی‌صله»، «در آستانه» و «حدیث بیقراری ماهان» منتشر می‌شود.
در سال 1369، در یک سخنرانی در خارج از کشور، نقد تُندی علیه فردوسی و «شاهنامه» مطرح می‌کند که بسیار جنجال‌آفرین و واکنش‌برانگیز می‌شود.
همچنین انتشار اظهارنظری از او درباب موسیقی سنتی ایران به جدال قلمی‌اش با محمدرضا لطفی در مجلۀ «آدینه» می‌انجامد.
انتشار «کتاب کوچه»، که بعد از انتشار چند جلد متوقف شده بود، در دهۀ 70 از سر گرفته می‌شود.
انتشار مصاحبۀ محمد محمدعلی با شاملو در مجلۀ «آدینه» و نیز انتشار کتاب مصاحبۀ ناصر حریری با او از دیگر آثاری‌ست که بعد از انقلاب از شاملو به چاپ می‌رسد.
به رها کردن فریاد آخرین
شاملو در سالهای پایانی عمر از بیماری دیابت رنج می‌برد. بر اثر همین بیماری بود که در سال ۱۳۷۶ پای راستش را قطع کردند و سرانجام در دوم مُرداد 1379 در خانه‌اش واقع در فردیس کرج درگذشت، با کارنامه‌ای پُربار و آثاری که بعضی از آنها هنوز منتشر نشده بودند و بعد از مرگش منتشر شدند، از جمله یک رمان نیمه‌تمام و نیز ترجمه‌اش از رمان «دن آرام» میخائیل شولوخوف و باقیمانده «کتاب کوچه» تا آنجا که برای چاپ آماده بود.
به نام شاملو از سال 1394 جایزه‌ای برای شعر راه‌اندازی شده است که در 21 آذرماه هر سال، همزمان با سالروز تولد شاملو، برگزار می‌شود و در آن به کتاب شعر برگزیده سال به‌انتخاب داوران جایزه شعر احمد شاملو جایزه داده می‌شود.
در ادامه بعضی آثار این شاعر بزرگ معاصر را معرفی کرده‌ایم:
مجموعه اشعار
مهمترین دستاورد احمد شاملو بی‌‌گمان اشعار اوست. اگر دفتر شعر «آهنگ‌های فراموش شده» را که شاملو خود آن را قبول نداشت و به تجدید چاپش راضی نبود در نظر نگیریم، از شاملو هفده دفتر شعر به جا مانده است که هم به صورت جُداجُدا و هم در یک کتاب به چاپ رسیده‌اند.
اگر می‌خواهید همۀ دفترهای شعر شاملو را یکجا و کنار هم داشته باشید کتاب مجموعه اشعار او را، که هم در قطع پالتویی و هم در قطع رقعی و به‌عنوان دفتر یکم از مجموعه آثار او به چاپ رسیده است، تهیه کنید.
مجموعه اشعار شاملو همۀ دفتر شعرهای او را، البته به‌جز «آهنگ‌های فراموش‌شده» به همان دلیلی که اشاره شد، دربرمی‌گیرد.
این دفتر شعرها عبارتند از: «آهن‌ها و احساس»، «23»، «قطع‌نامه»، «هوای تازه»، «باغ آینه»، «لحظه‌ها و همیشه»، «آیدا در آینه»، «آیدا: درخت و خنجر و خاطره»، «ققنوس در باران»، «مرثیه‌های خاک»، «شکفتن در مه»، «ابراهیم در آتش»، «دشنه در دیس»، «ترانه‌های کوچک غربت»، «مدایح بی‌صله»، «در آستانه» و «حدیث بیقراری ماهان».
مجموعه اشعار احمد شاملو را می‌توانید با رجوع به لینک‌های زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/1377
https://www.bennubook.com/book/150198
شازده کوچولو
معروف‌ترین و محبوب‌ترین ترجمۀ احمد شاملو. «شازده کوچولو» قصه‌ای‌ست، هم برای کودکان و هم بزرگسالان؛ قصه‌ای که بدون قلمبه‌گویی از پیچیده‌ترین مفاهیم زندگی و عمیق‌ترین مسائل انسانی سخن می‌گوید و به کودکان و بزرگسالان می‌آموزد که احساسات انسانی را جدی بگیرند و در زندگی کاشف ناشناخته‌ها باشند نه اسیر عادت و تکرار.
کتاب «شازده کوچولو» را مترجمان مختلفی به فارسی برگردانده‌اند که از مشهورترین آنها، به‌جز شاملو، می‌توان به محمد قاضی و ابوالحسن نجفی اشاره کرد.
قدیمی‌ترین ترجمۀ فارسی کتاب «شازده کوچولو» ترجمۀ محمد قاضی است که آن را ترجمه‌ای درست و موفق می‌دانند، اما پُرطرفدارترین ترجمۀ این کتاب، ترجمۀ احمد شاملو است.
ترجمۀ شاملو از «شازده کوچولو» اولین بار، با عنوان «شاهزاده کوچولو»، در دی ماه 1358 در شمارة بیست و سوم نشریۀ «کتاب جمعه» (ویژة سال جهانی کودک)، منتشر می‌شود و بعد از آن، در دهۀ 60، با عنوان «مسافر کوچولو»، در قالب کتابی مستقل به چاپ می‌رسد و بعدها نام آن به «شازده کوچولو» تغییر می‌کند.
شاملو در ترجمۀ کتاب «شازده کوچولو»، در قیاس با قاضی، زبانی عامیانه‌تر و نزدیک‌تر به گفتار شفاهی را به کار گرفته است. این ترجمه به‌صورت صوتی نیز اجرا و ضبط شده و در قالب نوار کاست و بعدها به‌صورت سی‌دی و با عنوان «مسافر کوچولو» منتشر شده است. در این اجرای صوتی نقش راوی را خود شاملو ایفا کرده است.
احمد شاملو، با کمک ذهن و نگاه شاعرانه و آشنایی‌اش به چَم‌و‌خَم زبان و فرهنگ عامیانه و شفاهی، ترجمه‌ای از «شازده کوچولو» ارائه داده که شاعرانگی و شیرینی‌های زبان عامیانه را باهم دارد. شیوه شاملو در ترجمه، بازآفرینی اثر در زبان مقصد و انتقال درست معنای متن ادبی است نه ترجمۀ لفظ‌به‌لفظ. او در ترجمۀ «شازده کوچولو» نیز همین شیوه را به‌کار برده است.
ترجمۀ احمد شاملو از کتاب «شازده کوچولو» و نیز اجرای صوتی این ترجمه را می‌توانید با رجوع به لینک‌های زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/102375
https://www.bennubook.com/book/135108
https://www.bennubook.com/book/116824
https://www.bennubook.com/book/144032
https://www.bennubook.com/book/4512
https://www.bennubook.com/book/1519417
گیل گمش
ترجمۀ احمد شاملو از قدیمی‌ترین حماسۀ مکتوبِ ادبیات جهان. «گیل گمش» حماسه‌ای‌ست کُهن درباب مرگ و زندگی. این حماسه، که از تمدن بین‌النهرین به جا مانده است، آن‌چنان جذاب و گیراست که هنوز هم خواندنی‌ست.
یکی از دلایلی که باعث می‌شود حماسۀ «گیل گمش»، با وجود قدمت هزاران‌‌ساله‌اش، هنوز جذاب و خواندنی و تَر و تازه بنماید طرح مسئلۀ مرگ و جاودانگی در آن است که مسئله‌ای همیشگی و یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های بشری‌ست.
حماسۀ «گیل گَمِش» درباره پادشاهی‌ست که پس از جنگها و فتوحاتی که همراه با رفیقش، انکیدو، به آنها دست می‌یابد با حقیقت مرگ مواجه می‌شود و درصدد رسیدن به جاودانگی برمی‌آید، اما حقیقتِ قاطعِ مرگ را گریزی نیست.
ترجمۀ احمد شاملو از «گیل گمش» اولین بار در مجلۀ «کتاب هفته» به چاپ می‌رسد اما بعدها با مقدمه و توضیحات او و همراه با ترجمۀ جدیدتر و بازنگری‌شده‌اش از این حماسه و با یادداشتی از حمید حمید و یادداشتی به ترجمۀ مسعود رضوی بازچاپ می‌شود. این ترجمه با تصویرسازی‌های مرتضی ممیز همراه است.
ترجمۀ احمد شاملو از «گیل گمش» را می‌توانید با رجوع به لینک زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/114743
کتاب کوچه
گنجینه‌ای غنی از فرهنگ عامه و اصطلاحات و حکایت‌ها و ضرب‌المثل‌های عامیانه. گردآوری فرهنگ و اصطلاحات و لغات عامیانه از نوجوانی جزو علاقه‌های شاملو بود. اولین بار دوازده‌سیزده‌ساله بود که شروع به جمع‌آوری لغات عامیانه کرد.
بخشی از آنچه شاملو برای تألیف «کتاب کوچه» مهیا کرده بود، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، در جریان دستگیری‌اش بعد از کودتای 28 مرداد 32 از میان رفت.
شاملو بعدها بار دیگر و با همکاری همسرش، آیدا سرکیسیان، کار تألیف «کتاب کوچه» را از سر می‌گیرد و اولین مجلد این کتاب در سال 1357 منتشر می‌شود. در سال 1362 انتشار «کتاب کوچه» برای مدتی طولانی متوقف می‌شود و در دهۀ 70 انتشار آن دوباره ادامه می‌یابد و تا امروز چهارده جلد از آن (تا حرف ح) به چاپ رسیده است.
فرهنگنامۀ «کتاب کوچه» مجموعه‌ای‌ست از لغات و اصطلاحات و تعبیرات و ضرب‌المثل‌های فارسی که در زبان و فرهنگ و ادبیات عامه متداول‌اند.
مثل خون در رگ‌های من: نامه‌های احمد شاملو به آیدا
کتابی که چهره‌ای شخصی‌تر از احمد شاملو را، در قالب نامه‌های او به آیدا، ترسیم می‌کند و نیز اهمیت آیدا را به عنوان یک نقطۀ عطف مهم در زندگی شخصی و شعری شاملو نشان می‌دهد.
کتاب « مثل خون در رگ‌های من: نامه‌های احمد شاملو به آیدا» مجموعه‌ای‌ست از نامه‌هایی که احمد شاملو در فاصلۀ سالهای 1341 تا 1354 خورشیدی به آیدا سرکیسیان نوشته است، به‌علاوه یک نامه از آیدا به شاملو و دو نامۀ دیگر، یکی خطاب به آیدا از طرف دوست مشترک آیدا و شاملو و دیگری نامهای از شاملو به صالح‌پور که شاملو آن را، پیش از ارسال به صالح‌پور، برای آیدا فرستاده است تا آیدا هم بخواند و نظرش را بگوید. چند نامه هم شعرهایی‌اند که شاملو برای آیدا سروده و در دفترهای شعر شاملو نیز آمده‌اند.
تصاویر تعدادی از نامه‌ها هم در انتهای کتاب آمده است. نامه‌های کتاب «مثل خون در رگ‌های من» اسنادی‌ست درباره وجهی از زندگی و شخصیت شاملو که آیدا در آن حضوری پررنگ داشته است. این نامه‌ها از دوران آشنایی شاملو و آیدا تا سالهای بعد از ازدواج آنها را دربرمی‌گیرند و سرشار از شوری عاشقانه‌اند و پُر از بیان پُرشورِ احساسات به معشوقه‌ای که شاعر زندگی خود را در وجود او بازیافته و همۀ امیدهای از دست رفته‌اش را در او پیدا کرده است.
در نامه‌های عاشقانۀ گردآمده در کتاب «مثل خون در رگ‌های من» می‌بینیم که چطور ظهور آیدا در زندگی شاملو زندگیِ دوباره‌ای به شاعر بخشیده و خونی تازه را در رگ‌های او جاری کرده است.
احمد شاملو، چنانکه قبلاً هم اشاره شد، همان‌قدر با اشعار سیاسی و اجتماعی‌اش شُهره خاص و عام است که با اشعار عاشقانه‌اش؛ اشعار عاشقانه‌ای که او برای یار و همسرش، آیدا سرکیسیان، سروده است.
در شعرهای عاشقانۀ شاملو عشق شخصی او به آیدا با عشق در معنای عام آن گره خورده است اما در نامه‌های عاشقانه‌ای که او به آیدا نوشته است این عشق در وجه شخصی‌تر و خصوصی‌تر خود به زبان آمده و عیان شده است، ضمن اینکه شاملو در این نامه‌ها، علاوه بر احساسش به آیدا، شمه‌ای از زندگی و احوال شخصی و کارهای خود را هم بیان می‌کند.
با خواندن نامه‌های کتاب «مثل خون در رگ‌های من» تصویری دقیق‌تر از احمد شاملو به دست می‌آوریم و شاعر بزرگ معاصر را این بار نه در متن زندگی اجتماعی و فرهنگی او، که در پیوند با زندگی و احوال و سرگذشت شخصی و خصوصی‌اش می‌شناسیم اگرچه دربارة شخصیتی چون شاملو این‌ها یکسره از هم جدا نیستند و انعکاس شاملوی شاعر را در نامه‌ها و زندگی شخصی‌اش و نیز انعکاس نامه‌ها و زندگی و احساسات شخصی او را در اشعارش می‌توان دید و تشخیص داد.
کتاب «مثل خون در رگ‌های من: نامه‌های احمد شاملو به آیدا» را می‌توانید با رجوع به لینک زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/142140
خروس زری پیرهن پری
از نمودهای همه‌فن‌حریفی شاملو یکی هم قصه‌ها و شعرهایی‌ست که برای کودکان نوشته و سروده و بازنویسی کرده است.
کتاب «خروس زری پیرهن پری» از جمله آثاری‌ست که شاملو برای کودکان نوشته است. این کتاب، که اجرایی صوتی از آن نیز تولید و منتشر شده است، قصۀ خروسی است که علیرغم هشدار دوستان همخانه‌اش، گربه و طُرقه، گول روباه را می‌خورد و به چنگ او می‌افتد. حالا گربه و طُرقه باید راهی بیابند و دوستشان را از چنگ روباه نجات دهند.
شاملو در روایت قصۀ «خروس زری پیرهن پری» با کوله‌باری از تجربه در زمینۀ شعر و نثر فارسی و ادبیات عامیانه، نظم و نثر و ترانه را به هم آمیخته و قصه‌ای شیرین پدید آورده است که هم کودکان را سرگرم می‌کند و هم می‌تواند دایره واژگانی بچه‌های فارسی‌زبان را گسترش دهد و آنها را با ظرافت‌های زبان فارسی بیشتر اُخت کند.
کتاب «خروس زری پیرهن پری» با تصویرگری فرشید مثقالی منتشر شده است. این کتاب و نیز اجرای صوتی آن را می‌توانید با رجوع به لینک‌های زیر از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/980422
https://www.bennubook.com/book/1519437
قصه‌ی دخترای ننه دریا
شعر «قصه‌ی دخترای ننه دریا» اولین بار در مجموعه شعر «باغ آینه» شاملو منتشر می‌شود. این شعر نیز همچون «پریا» یکی از شعرهای عامیانه و کودکانۀ جذاب و ماندگار شاملو و از معروف‌ترین سروده‌های او در حوزه ادبیات کودکان است.
البته اگرچه زبان و حال‌‌و‌هوا و ریتمِ شعر «قصه‌ی دخترای ننه دریا» آن را شعری برای کودکان می‌نمایاند اما «قصه‌ی دخترای ننه دریا» شعری‌ست که نه فقط برای کودکان بلکه برای بزرگسالان نیز جذاب است.
این شعر که از افسانه‌ها و اساطیر ایرانی و قصه‌های عامیانه مایه گرفته، شعری‌ست اجتماعی که تصویری از زمانۀ خود نیز به دست می‌دهد. شاملو در «قصه‌ی دخترای ننه دریا» استادی و مهارت خود در زمینۀ شعر و ادبیات عامیانه را به نمایش گذاشته و یکی از قوی‌ترین و ماندگارترین آثار شعری خود را خلق کرده است.
شعر «قصه‌ی دخترای ننه دریا» با تصویرگری ضیاء‌الدین جاوید به‌صورت کتابی مستقل برای کودکان نیز منتشر شده است. شاملو این شعر را با صدای خود نیز خوانده و منتشر کرده است.
کتاب «قصه‌ی دخترای ننه دریا» و همچنین اجرای صوتی آن با صدای شاملو را می‌توانید با رجوع به لینک‌های زیر از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/980424
https://www.bennubook.com/book/1519430
سه نمایشنامه: عروسی خون. یرما. خانه‌ی برنارد آلبا
ترجمه‌های شاملو از سه نمایشنامۀ فدریکو گارسیا لورکا. کتاب «سه نمایشنامه: عروسی خون. یرما. خانه‌ی برنارد آلبا» شامل سه تراژدیِ بافته از شعر و خشونت و عصیان و تقدیر و نومیدی و مرگ است.
فدریکو گارسیا لورکا در سه نمایشنامۀ «عروسی خون»، «یرما» و «خانه‌ی برنارد آلبا» از مردمی نوشته که به چنبره سنت‌هایی کهن گرفتارند و این سنت‌ها گویی تقدیر تلخشان را رقم زده است و آنها را از این تقدیر چاره و گریزی نیست.
لورکا در این نمایشنامه‌ها اگرچه به سنت‌های اسپانیایی نظر دارد و تراژدی خود را در دل این سنت‌ها و قیود دست‌وپاگیر طرح افکنده است، اما مسئلۀ شخصیتهای این نمایشنامه‌ها قابل تعمیم به مرزهایی فراتر از مرزهای یک سرزمین مشخص است.
در این نمایشنامه‌های لورکا اگرچه شاید تنهایی زنان و تیره‌بختی‌شان در متن سنت‌ها و قیودی که این تیره‌بختی را رقم زده است عمده‌تر به چشم بیاید، اما در نهایت می‌بینیم که مردان نیز قربانی این سنت‌ها و قیود هستند.
خشونت در هر سه نمایشنامۀ کتاب «سه نمایشنامه» به چشم می‌آید؛ خشونتی که فاجعه می‌آفریند و زاده مناسبات و آداب و رسومی معیوب است و زاده تعصب.
لورکا که هم شاعری چیره‌دست بود و هم از فرهنگ عامه شناختی عمیق داشت در این نمایشنامه‌های ترجمه‌شده و گردآمده در کتاب «سه نمایشنامه» قریحۀ شعری و شناختش از فرهنگ عامه را وارد درام کرده است.
ترجمۀ احمد شاملو از نمایشنامه‌های «عروسی خون»، «یرما» و «خانه‌ی برنارد آلبا» با مقاله‌ای از لوئی پارو به نام «تآترِ لورکا» همراه است.
کتاب «سه نمایشنامه» به‌ترجمۀ احمد شاملو را می‌توانید با رجوع به لینک زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/117251
روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ
طبع‌آزمایی و ذوق‌ورزی‌ای در حوزه طنز ادبی. معروف است که احمد شاملو در شعرش از نثرهای قدیمی فارسی بسیار وام گرفته است. اما سفرنامه‌ی خیالی و طنزآمیز این شاعر بزرگ معاصر با عنوان «روزنامه ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» نشان می‌دهد که این وام‌گرفتن از نثر قدیم فقط منحصر به شعر نبوده و شاملو در نثر هم اهل ذوق‌ورزی با نثر قدیم بوده است گرچه در کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» نثری که شاملو به سراغش رفته به قدمت نثری نیست که او در شعرهایش از آن بهره گرفته است.
کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» حکایتی‌ست شیرین و مفرح که با نثر قجری نوشته شده و به‌واقع تقلیدی طنزآمیز از خاطرات و سفرنامه‌های عصر قاجار است.
کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» حکایت سفر یک شاه قاجار به امریکاست. شاملو از خلال این سفرنامه‌ی خیالی، تاریخ شاهان را هجو می‌کند و به‌قول خودش در مقدمه‌ی این کتاب، «سفاهت حاکمان تاریخی» را دست می‌اندازد.
شاملو در کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» هرچه مهارت در طنازی و میراث زبان فارسی را که در چنته داشته روی دایره ریخته تا با تیزبینی انتقادی‌اش خودکامگان تاریخ را در هیأتی مضحک نمایش دهد.
نثر شاملو در کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» هم بوی «چرند و پرند» دهخدا و نیز ترجمۀ شیرین میرزا حبیب اصفهانی از کتاب «حاجی بابای اصفهانی» جیمز موریه را می‌دهد و هم رنگی از طنز هدایت دارد و هم آهنگ نثر سفرنامه های ناصرالدین شاه و روزنامۀ خاطرات اعتماد‌السلطنه را.
همچنین شاملو در کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» توانایی خود را در واژه‌سازی و ساختن واژه‌ها و اصطلاحات جعلی و شوخی با زبان معیار، حسابی به رخ می‌کشد.
کتاب «روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» را می‌توانید با رجوع به لینک زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/148361
سندباد در سفر مرگ: مجموعه گفتوگوهای احمد شاملو – بخش اول (1358 – 1342)
مجموعه‌ای از گفتوگوهای احمد شاملو. کتاب «سندباد در سفر مرگ» کتابی‌ست که ما را با جنبه‌های گوناگون کار شاملو آشنا می‌کند و شناخت جامعی از او به خواننده می‌دهد.
کتاب «سندباد در سفر مرگ» بخش اول مجموعه گفتوگوهای احمد شاملو است و گفتوگوهای او را در فاصلۀ سالهای 1342 تا 1358 در بر می‌گیرد.
در کتاب «سندباد در سفر مرگ» شاملوهای مختلفی را ملاقات می‌کنیم: از شاملوی شاعر گرفته تا شاملوی روزنامه‌نگار و مترجم و شاملوی علاقمند به سینما و نقاشی و شاملوهایی دیگر.
در سه گفت‌وگوی کتاب «سندباد در سفر مرگ» شاملو خود در مقام گفت‌وگوکننده است نه گفت‌وگوشونده. در بعضی از گفت‌وگوها به جز شاملو شخصِ دیگری هم به عنوان گفت‌وگوشونده حضور دارد. بعضی گفت‌وگوها هم در واقع نظرخواهی‌اند و پرسشی درباره موضوعی، رویدادی، شخصیتی و … .
یکی از گفتوگوهای کتاب «سندباد در سفر مرگ» میزگردی‌ست درباره ترجمه که پرسشگران آن جواد مجابی و کاظم سادات‌اشکوری و فرید نوین هستند. در این میزگرد به جز شاملو، محمد قاضی و رضا سیدحسینی هم به عنوان گفت‌وگوشونده حضور دارند.
از دیگر گفتوگوهای کتاب «سندباد در سفر مرگ» می‌توان به «گفت‌وگوی وثوقی، خبیری و آغداشلو با احمد شاملو»، «گفت‌وگوی علی‌اصغر ضرابی با احمد شاملو»، «گفت‌وگوی احمد شاملو با منصوره حسینی»، «گفت‌وگوی احمد شاملو با صدرالدین الهی»، گفت‌وگوی منوچهر آتشی با احمد شاملو و گفت‌وگوی اسماعیل خویی با احمد شاملو اشاره کرد.
کتاب «سندباد در سفر مرگ» با عنوان فرعی «مجموعه گفتوگوهای احمد شاملو – بخش اول (1358 – 1342)» زیر نظر آیدا سرکیسیان منتشر شده است. این کتاب را می‌توانید با رجوع به لینک زیر به‌صورت آنلاین از سایت بنوبوک خریداری کنید:
https://www.bennubook.com/book/155198
دیدگاهتان را بنویسید